Siostry Boromeuszki w Dąbrówce Wielkiej zwykły prowadzić kronikę klasztoru od jego założenia w roku 1900. Na karcie z rokiem 2025, będą mogły napisać: “koniec”. W 125 rocznicę założenia, siostry Boromeuszki sprzedały swoją posiadłość i opuszczają bowiem Dąbrówkę Wielką na dobre.
Dawna miejscowość Brzeziny Śląskie to obecnie peryferyjna dzielnica naszego historycznie znanego od wieków miasta Piekary Śląskie. Jej centralnym punktem zawsze było skrzyżowanie dwóch głównych dróg: jedna biegła od Chorzowa do Kamienia, a druga – od Dąbrówki Wielkiej do bytomskiej dzielnicy Rozbark. Właśnie ta ulica prowadziła do jakby oddzielnej części Brzezin – na „Górkę”.
Historia wydarzeń najmocniej żyje w pamięci tych, którzy sami współtworzyli jej bieg. Tak było również w przypadku powstań śląskich – uczestnicy tych dramatycznych lat, często dopiero po wielu dekadach, spisywali swoje wspomnienia z czasów młodości i walki, w których przyszło im uczestniczyć.
Z naszego miasta zachowało się kilka takich relacji, zarówno obszernych, jak i skromniejszych. Większość powstała w okresie PRL-u, przez co noszą one nieraz wyraźne ślady ówczesnej propagandy, co niestety obniża ich wartość historyczną.
Na szczęście istnieją również wspomnienia, które czyta się z prawdziwą przyjemnością – proste, szczere i wiarygodne zapisy losów naszych przodków, spisane z myślą o przyszłych pokoleniach. Do takich właśnie należy relacja Jana Nowaka z Kozłowej Góry, którą prezentujemy poniżej w oryginalnym brzmieniu.
Jan Nowak (właściwie Nowok) urodził się 15 czerwca 1897 roku w Kozłowej Górze jako syn Jana i Wincenty z domu Musialik. Choć dziś wiemy o jego życiu stosunkowo niewiele, wiadomo, że był związany m.in. z kozłowogórskim Chórem „Halka”, w którym pełnił funkcję prezesa w latach 1930–1935. Po zakończeniu II wojny światowej zaangażował się w działalność społeczną, obejmując stanowisko prezesa Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Kozłowej Górze.
Na początku drugiej połowy XIX wieku na drogę szybkiego rozwoju gospodarczego wkroczyły Prusy, zjednoczone już poprzednio w Niemieckim Związku Celnym (1834). W latach 1850-1870 w przemyśle techniczne zaczęto stosować ulepszenia w oparciu o nowe formy akumulacji kapitałów - przede wszystkim spółek akcyjnych. Rosła szybko produkcja poszczególnych gałęzi niemieckiego przemysłu żelaznego.
Wielowiekowa, skomplikowana i nieoczywista historia Górnego Śląska sprawiła, że jego teren na przestrzeni dziejów znajdował się w posiadaniu kilku państw.
4 grudnia 2024 r. upłynęło 70 lat od powstania Kopalni Węgla Kamiennego „Julian”- jednego z najważniejszych (obok „Andaluzji” i „Orła Białego”) zakładów pracy w historii Piekar Śląskich. Kopalnia żywo zapisała się w pamięci mieszkańców i byłych pracowników, których zakład rekrutował nie tylko z regionu górnośląskiego, ale także całej Polski. Z okazji okrągłej rocznicy powstania zakładu, Izba Regionalna, Piekarski Werk i Piekary Śląskie w Obiektywie przygotowali wystawę fotograficzną "Gruby Kadr. KWK "Julian" w fotografii".
Zagadnienie losów piekarzan, którzy byli więźniami hitlerowskich obozów koncentracyjnych jest bardzo interesujące, ale nie zawsze możemy je prześledzić z uwagi na brak zachowanych źródeł, relacji i wspomnień. Wielu więźniów nie przeżyło niemieckiego piekła, inni przetrwali i zdecydowali się o tym opowiedzieć po II wojnie światowej. Jedną z takich osób był Alojzy Kleta z Piekar Śląskich (nr obozowy 3366), którego relację (jedną z dwóch) publikujemy w całości po raz pierwszy w Internecie. Oryginał przechowywany jest w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Tekst z maszynopisu przepisała Maria Kańtoch, której należą się ogromne podziękowania. Łukasz Żywulski przygotował wstęp i opatrzył relację przypisami.
Górnictwo rud na terenie Dąbrówki Wielkiej to dotychczas mało poznane zagadnienie, nad którym pochylił się pasjonat rodzinnej miejscowości Leszek Chrobok. Efektem jego zainteresowań i dociekań naukowych była praca magisterska "Historia górnictwa rud na terenie Wielkiej Dąbrówki od 1844 do 1914 roku" obroniona w 2009 roku w Instytucie Historii Uniwersytetu Śląskiego pod kierunkiem prof. Marii Wandy Wanatowicz. W tekście znajdziecie odniesienia do źródeł archiwalnych i opracowań naukowych oraz ciekawe mapy. W niniejszym artykule znajdziecie wybrane fragmenty wspomnianej pracy, ale to nie wszystko - planowane są kolejne teksty na bazie pracy magisterskiej Leszka Chroboka.
Szarlej – dzielnica Piekar Śląskich – bardzo się zmienił od 1949 roku do dziś. Uczęszczałem do Szkoły Podstawowej nr 1 w Szarleju przez siedem lat. W tym czasie zdarzały się sytuacje wesołe i smutne, wśród stopni pojawiały się piątki i dwóje, jednak zakończenie było wspaniałe – wyjazd do Warszawy w 1955 roku.
Takie odkrycia nie zdarzają się często. Po 169 latach do Izby Regionalnej w Piekarach Śląskich trafił wyjątkowy eksponat, który od razu zyskał przydomek "piekarski kamień z napisem love". Mowa o kamieniu granicznym pola górniczego "Jane Eyre" na terenie Dąbrówki Wielkiej - należącym do dawnej kopalni rud ołowianych "Bleischarley". Jak do tego doszło?